«مسئولیت‌های حرفه‌ای سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان یک نهاد تخصصی ملی
در فرایند انتخاب رشته آزمون سراسری»
رضا محمدی*
مقدمه:
سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان نهادی ملی تخصصی در سال 1347 و براساس یک نیاز واقعی درخصوص ساماندهی روش‌ها و رویکردهای ورود به آموزش عالی با چشم‌اندازی به نیازهای توسعه‌ای ملی و هدایت استعدادها به سمت و سوی تحقق آنها براساس اصل عدالت و برخورداری همگان براساس توان و استعداد خود برای ورود به آموزش عالی تشکیل گردید.
در واقع اطلاق اصطلاح نهاد برای سازمان اشاره به ویژگی‌هایی همچون تخصص‌مداری، پاسخگویی به نیازهای اساسی و شفافیت و مسئولیت‌پذیری در قبال آنها، استمرار و پایداری و انعطاف‌پذیری دارد. شناخت و اعتماد مردم به سازمان و سرمایه اجتماعی ایجاد شده، نهادی شدن سازمان را در پی داشته است و به این علت میتوان دموکراتیزه‌شدن سازمان را گامی اساسی در راه نهادی‌شدن آن دانست؛ چرا که سازمان همواره به محیط محاط خود به عنوان منشاء ارزش‌ها پاسخ لازم را از طریق تقویت بعد تخصصی و حرفه‌ای‌گرایی و انعطاف‌پذیری جهت پاسخگویی به نیازهای اساسی مخاطبان خود داده است.
سازمان همواره درصدد توسعه عقلانیت و رعایت عدالت و پاسخگویی به نیاز اساسی مخاطبان خود بوده و از این طریق توانسته است مشروعیت خود را کسب و ارتقاء دهد. بر این اساس است که میتوان گفت نهاد سنجش آموزش کشور براساس اصول پویایی سازمانی، تأکید بر فرایندهای کاری و ارزش‌گذاری به نتایج حاصله، بهسازی و بهبود مستمر، تغییر نقش‌های مدیریتی به مربی‌گری و تسهیل‌کنندگی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات روز، در پی پاسخگویی کارا و اثربخش به نیازهای مخاطبان خود است.
با توجه به موارد مذکور سازمان سنجش آموزش کشور خود را موظف و متعهد به آموزش و اطلاع‌رسانی و ارائه داده و اطلاعات معتبر، مستند و قابل اتکاء به داوطلبان آزمون سراسری و خانواده‌های آنها و متولیان امر مشاوره و راهنمایی به این عزیزان می‌داند.
اکنون که آزمون سراسری سال 1397 برگزار و نتایج اولیه اعلام شده است، مرحله انتخاب رشته و دانشگاه محل تحصیل به عنوان حلقه‌ای از این فرایند سرنوشت‌ساز فرا رسیده است. این مرحله حساس و البته سرنوشت‌ساز است از این بعد که آینده تحصیلی و شغلی فرد را مشخص می‌سازد و به تبع خانواده، داوطلب، مشاوران متعهد و متخصص و سازمان سنجش آموزش کشور هر یک مسئولیت و تعهدی دارند که در تعامل و ارتباط با هم و براساس اصول علمی، انسانی و اخلاق حرفه‌ای می‌توانند بهترین نتیجه را برای داوطلبان به بار آورند. این امر در غیاب یک ساز و کار مؤثر هدایت تحصیلی در آموزش و پرورش پیش از دانشگاه اهمیت دو چندان پیدا می‌کند. در ویژه‌نامه انتخاب رشته آزمون سراسری نقش‌های سه گانه خانواده، داوطلب و مشاوران را به اختصار توضیح دادیم. تأکید ما از این جهت است که متأسفانه در این بازه زمانی ضمن ایجاد و رشد قارچ‌گونه مؤسسات انتخاب رشته و نیز تبلیغات اغواکننده حتی از کانال رسانه ملی توسط چند مؤسسه آموزشی که بازار کاذب آموزش و در این دوره، انتخاب رشته را در اختیار دارند، آرامش و فرصت تفکر را از داوطلبان و خانواده‌های آنها گرفته است. در این بازاری که هیچ‌گونه نظارتی در آن وجود ندارد، این مؤسسات از کانال‌ها و روش‌های مختلف ضمن تبلیغ و جلب اعتماد داوطلبان به صورت غیراخلاقی ضمن برقراری ارتباط با آنها و اخذ اطلاعات و داده‌های آزمونی آنها و با تکیه بر حجم غیر قابل اطمینان از داده‌های پراکنده داوطلبان به ارائه خدمات به اصطلاح مشاوره انتخاب رشته و تعیین رشته و دانشگاه محل تحصیل آنها گاه با دریافت هزینه‌هایی که حتی در تصور هم نمی‌گنجد، باعث به بیراهه کشاندن داوطلبان و در نهایت باعث سرخوردگی آنها می‌شوند.
بر این اساس سازمان سنجش آموزش کشور سعی کرده در حد امکانات در اختیار خود، حداکثر تلاش را برای آگاهی داوطلبان جهت جلوگیری از به دام افتادن آنها در تور مؤسسات آموزشی و نیز ارائه هر آنچه برای یک انتخاب رشته درست، اصولی و متناسب با توان و استعدادهای داوطلبان لازم است به عمل آورد. براساس دانش و تجربیات حاصل از نیم قرن فعالیت سازمان سنجش آموزش کشور، با جدیت و با قاطعیت میتوان گفت هر آنچه داوطلبان برای یک انتخاب رشته لازم دارند توسط سازمان تدارک دیده شده است، که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
الف ـ ویژه‌نامه راهنمای انتخاب رشته آزمون سراسری سال 1397 :
ویژه‌نامه مذکور در 48 صفحه و در 13 عنوان حاوی اطلاعات مفید و ارزنده‌ای برای داوطلبان، خانواده‌های آنان و مشاوران حرفه‌ای، متعهد و متخصص است که با مطالعه آن میتوان انتخاب رشته‌ای مطمئن و مبتنی بر اصول علمی و واقعیات آزمون سراسری سال 1397 را انجام داد. در این ویژه‌نامه، مطالب زیر به بهترین نحوه ممکن تشریح شده است:
- آینده‌ای روشن با انتخابی آگاهانه
- مهمترین ضوابط و نکات مورد توجه در انتخاب رشته آزمون سراسری
- بومی‌پذیری در آزمون سراسری سال 1397
- شیوه‌های پذیرش دانشجو در آزمون سراسری سال 1397
- سهمیه‌بندی در آزمون سراسری سال 1397
- آشنایی با محتوای کارنامه نتایج علمی آزمون سراسری سال 1397
- روش نمره کل‌سازی در آزمون سراسری سال 1397
- خانواده، داوطلب و مشاور، نقش‌های سه‌گانه‌ای که باید یکدیگر را تقویت کنند
- نگاهی به وضعیت پذیرش در گروه‌های آزمایشی
- راهنمای انتخاب رشته مجازی آزمون سراسری سال 1397
- مراحل انتخاب رشته اینترنتی (اصلی) آزمون سراسری سال 1397
- پرسش و پاسخ‌های رایج درخصوص انتخاب رشته آزمون سراسری
- توصیه‌های حفاظتی و امنیتی به داوطلبان مجاز به انتخاب رشته.
با مطالعه مطالب بالا و نیز مطالعه «راهنمای عملی انتخاب رشته آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی» این توانمندی در داوطلبان ایجاد می‌شود که به سراغ سامانه انتخاب رشته مجازی سازمان سنجش آموزش کشور رفته و انتخاب رشته‌ای عقلانی، مبتنی بر واقعیات، استعداد و علاقه خود انجام دهند.
ب ـ راهنمای عملی انتخاب رشته آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در سال 1397 :
شاید یکی از دغدغه‌های داوطلبان، خانواده‌ها و مشاوران متعهد و متخصص حجم دفترچه شماره (2) انتخاب رشته آزمون سراسری و نحوه ارائه و چینش مطالب آن باشد. بر این اساس مرکز تحقیقات درصدد برآمد تا براساس اصول طراحی آموزشی متناسب با شرایط جسمی و روانی داوطلبان آزمون سراسری مطالب اصلی و کلیدی دفترچه مذکور به همراه سایر اطلاعات موردنیاز داوطلبان را در قالب یک راهنمای عملی و گام به گام طراحی و در اختیار آنها قرار دهد. در واقع در این راهنما اطلاعات موردنیاز برای انتخاب رشته اولویت‌بندی شده است. بنابراین مسیر انتخاب رشته در بخش اول براساس نحوه دریافت کارنامه علمی آزمون سراسری و چگونگی استفاده از محتوای آن، اطلاعات ثبت‌نامی، نحوه انتخاب کد رشته محل‌ها و ورود آنها به فرم اصلی انتخاب رشته و نیز انتخاب رشته‌های صرفاً با سوابق تحصیلی ترسیم شده است. در ادامه قوانین و مقررات تأثیرگذار بر فرایند انتخاب رشته از جمله سهمیه‌بندی و بومی‌گزینی ارائه و در ادامه انواع شیوه‌های گزینش، شرایط کلی تحصیل در دانشگاه و آشنایی با دوره‌های تحصیلی ارائه شده است.
ج ـ سامانه (نرم‌افزار) مجازی انتخاب رشته سازمان سنجش آموزش کشور:
نرم‌افزار مجازی انتخاب رشته سازمان با توجه به داده و اطلاعات مبنایی طراحی آن، معتبرترین نرم‌افزار راهنمای انتخاب رشته در کشور است. این نرم‌افزار براساس داده و اطلاعات آزمونی داوطلبان شرکت‌کننده در آزمون سراسری سال 1397 و اطلاعات رشته محل‌های سال گذشته 1396 و با توجه به کلیه قوانین، شرایط و ضوابط آزمون امسال طراحی شده است. داوطلبان مجاز به انتخاب رشته از طریق سایت سازمان سنجش آموزش کشور (www.sanjesh.org) و مراجعه به بخش «سامانه انتخاب رشته مجازی آزمون سراسری سال 1397» و کلیک بر روی آن، با صفحه‌ای مواجه می شوند که پنج سامانه به تفکیک گروه‌های آزمایشی در آن بارگذاری شده که به تناسب گروه آزمایشی می‌توانند از این سامانه استفاده کنند. داوطلبان به ازاء هر گروه آزمایشی و پرداخت مبلغ 60/000 ریال و دریافت سریال اعتباری 10 رقمی می‌توانند از این سامانه راهنمای انتخاب رشته (در مقایسه با نرم‌افزارهای رایج در بازار)، که از بالاترین اعتبار و سندیت، کمترین هزینه و در عین حال معتبرترین مشاوره به داوطلبان برخوردار است، استفاده کنند.
این نرم‌افزار ضمن برخوردار بودن از قابلیت جستجو و محدود کردن اطلاعات رشته محل‌ها براساس نوع دوره، مقطع، استان و رشته، فهرستی مشتمل بر 250 رشته محل به داوطلب را پیشنهاد می‌دهد که هر چه به سمت رشته‌های پیشنهادی پائین‌تر حرکت کنیم شانس قبولی افزایش می‌یابد.
بنابراین سازمان انتظار دارد که داوطلبان آزمون سراسری با مطالعه مستندات چاپ و منتشر شده از سوی سازمان و استفاده از نرم‌افزار مجازی انتخاب رشته و بدون پرداخت هزینه‌های اضافی و دریافت اطلاعات غلط و گمراه‌کننده از مؤسسات و افراد غیر متخصص در این حوزه ،یک انتخاب رشته عقلانی، متناسب با واقعیت، توانمندی و استعداد فرد توسط خود وی انجام شود.
واقعیت امر این است که انتخاب رشته یک فرایند سرنوشت‌ساز و تأثیرگذار در آینده تحصیلی و شغلی فرد است، بنابراین این خود داوطلب و خانواده وی هستند که بایستی با مشاوره با افراد متعهد و متخصص و استفاده از داده و اطلاعات مستند و معتبر مناسب‌ترین تصمیم را بگیرند و از واگذاری آن به افراد و مؤسسات نامعتبر غیر متخصص جداً خودداری نمایند
* عضو هیئت علمی سازمان سنجش آموزش کشور